Ervaringsdeskundigheid in de GGZ
‘Anderen ondersteunen vanuit je eigen ervaring in de psychiatrie’
Wanda Gonggrijp en André van den Broek
Je eigen cliëntervaring inzetten als professionele deskundigheid. Dat is van grote waarde binnen de geestelijke gezondheidszorg. Antes en Albeda zorgcontract ontwikkelden samen een keuzedeel Ervaringsdeskundigheid voor werkzoekenden, professionals en reguliere bol- en bbl-studenten. Wanda Gonggrijp en André van den Broek vertellen over de samenwerking en wat dit keuzedeel inhoudt.
‘Vroeger werd er huiverig gekeken naar de inzet van ex-psychiatrische patiënten in de zorg’, vertelt André van den Broek. ‘Maar tegenwoordig is ervaringsdeskundigheid, naast theoretische expertise en praktijkkennis, een breed erkende vorm van kennis in de zorg. Ervaringsdeskundigen snappen vaak goed hoe ze de eigen herstelkracht van hun cliënten kunnen aanspreken. Juist omdat ze van ‘binnenuit’ weten hoe het is om te leven met en te herstellen van een psychiatrische aandoening.’ André weet waarover hij praat, hij is ervaringswerker en adviseur ervaringsdeskundigheid bij ggz-instelling Antes. Tekort in de zorg
Anderhalf jaar geleden klopte Albeda zorgcontract bij ggz-instelling Antes aan. ‘We wilden iets doen om ex-cliënten uit de ggz toe te leiden naar een baan in de zorg’, zegt Wanda Gonggrijp, docent en trainer bij Albeda zorgcontract. ‘Er is een groot tekort aan zorgmedewerkers, dus wij zijn continu bezig met de vraag hoe mensen met kwaliteiten te interesseren voor een baan in de zorg. Ex-ggz-cliënten die graag in de zorg willen werken, maar geen diploma hebben, kunnen met een mbo-certificaat als ervaringswerker aan de slag. Het keuzedeel Ervaringsdeskundigheid is een officieel erkend certificaat, waarmee je ook kunt doorstromen naar een zorgopleiding of een opleiding voor medewerker maatschappelijke zorg op niveau 3 of 4. Alleen, dat keuzedeel hadden we nog niet, dat moesten we ontwikkelen.’
Ex-cliënten perspectief bieden
Het bleek een goede keus om Antes hierbij om hulp te vragen. De ggz-instelling heeft veel ervaring met het, in samenwerking met andere onderwijsinstellingen, opleiden van ervaringsdeskundigen. ‘We wilden Albeda graag ondersteunen om dit keuzedeel op te zetten’, zegt André. ‘Bovendien zijn we vanuit Antes al langer bezig om onze (ex-)cliënten óók op het gebied van werk en re-integratie perspectief te bieden. We hebben bijvoorbeeld de basiscursus Ervaringsdeskundigheid, waarmee cliënten kunnen snuffelen aan het idee om hun eigen ervaring in te zetten als deskundigheid in de zorg.’
Bbl- en bol-studenten
Met hulp van André en zijn collega’s, legden Wanda en mede-docent Lies van der Hof vorig jaar juni de laatste hand aan een blauwdruk voor het keuzedeel Ervaringsdeskundigheid. Het traject omvat 20 weken. De deelnemers lopen 16 uur per week stage bij Antes. Daarnaast volgen ze lessen bij Albeda zorgcontract, de eerste vier weken een dag per week, en daarna een dag of dagdeel om de week.
‘Maar met dit keuzedeel richten we ons niet alleen op ex-ggz-cliënten die in de zorg willen werken’, licht Wanda toe. ‘Ook bbl- of bol-studenten kunnen het keuzedeel binnen hun opleiding volgen, en zorgprofessionals kunnen het traject als nascholing doen. Voorwaarde is dat de deelnemers hun eigen ggz-ervaring willen gebruiken om anderen te ondersteunen in hun herstel.’
Eigen verhaal
Hoe je dat doet, leren de deelnemers in het keuzedeel. ‘Het is in de eerste plaats belangrijk dat je eigen herstelproces écht achter je ligt’, legt André uit. ‘Tijdens de intake kijken we daar goed naar. In het eerste deel van het traject gaan de deelnemers opnieuw met hun eigen verhaal aan de slag. Ze wisselen ervaringen uit met anderen en verdiepen zich in thema’s als hoop, zelfbeeld, rouw, herstel en zingeving. Daarnaast krijgen ze basiskennis over psychiatrische aandoeningen. In het tweede deel verschuift het perspectief naar de cliënt en cliëntsystemen. De deelnemers richten zich op vragen als: Hoe kan ik vanuit mijn eigen ervaring het persoonlijk herstel van cliënten ondersteunen? En: Wat is herstelondersteunende zorg?’ Zelfhulpgroep
Een cruciaal onderdeel van het keuzedeel is deelname aan een zelfhulpgroep. Wanda: ‘De deelnemers vormen met elkaar een zelfhulpgroep, in het begin onder supervisie van een begeleider. Die groep blijft gedurende het hele traject van 20 weken bestaan en transformeert langzaam naar een zelfstandige intervisiegroep. Ook daarna kunnen de deelnemers elkaar desgewenst blijven ondersteunen in die groep.’ ‘Zo’n zelfhulpgroep ís in feite een vorm van intervisie’, vult André aan. ‘In de groep kun je casuïstiek bespreken en elkaar een spiegel voorhouden. Het is een extra dimensie om je rol als ervaringswerker te ontwikkelen. En het bereid je voor om later in de praktijk zelf herstelgroepen te begeleiden.’
Klaar voor de start
We hopen dat de eerste groep deelnemers in 2023 kan starten met het keuzedeel Ervaringsdeskundigheid bij Albeda zorgcontract. Belangstelling is er zeker, weten Wanda en André. ‘Het wachten is nu op een formele go.’